آنغوزه گیاه دارویی با ارزش اقتصادی فوق العاده

گیاه دارویی آنغوزه

آنغوزه بومی بیابانهای خشک ایران، کوهای افغانستان بوده و بیشتر در هند کشت می شود.  در استان های خراسان، بلوچستان، ارتفاعات هرمزگان (بستك) و نواحی مختلف جنوب ایران یافت می شود و از مناطق رویش آن در لارستان می توان کوه آنتن اوز، کوه بواش گراش و کوه آنتن لار (کوه کورده) اشاره کرد که از تراکم بیشتری برخوردار است البته در کوه های اطراف با تراکم کمتر پیدا می شود. نکته جالب این است که این گیاه به ندرت در مناطق پست و دشت ها هم می روید.

 Foetida در لاتین به معنای بوی بد است که به بوی نامطبوع این گیاه اشاره دارد.آنغوزه از گیاهان دارویی مهم تیره چتریان می باشد. این گیاه علفی، چند ساله کرکدار، بوته ای یا درختچه ای و مونوكارپیك است (گیاهانی که در طول رویش فقط یکبار به گل می روند).

آنغوزه ( Ferula assa Feotida ) ، گیاهی چند ساله متعلق به خانواده چتریان ( Umbelliferea ) است که در دامنه وسیعی از نقاط گرمسیری ایران می روید و از سال های بسیار دور تاکنون ، جزء اقلام مهم و شاخص گیاهان دارویی و صنعتی ایران محسوب می شده است. شیرابه آنغوزه ، به عنوان آنتی اسپاسمودیک ، برطرف کننده انگل های گوارشی روده ، باد شکن و خلط آور ، مصرف دارویی دارد و اهمیت عمده این گیاه به علت ارزش صادراتی آن است.

به منظور برآورد اقتصادی برداشت این گیاه ازطبیعت ، تحقیقی به صورت موردی بر روی هفت رویشگاه آنغوزه خیز شهرستان طبس صورت گرفت. شیوه بهره برداری در منطقه مورد مطاله شامل سه مرحله بود و هر مرحله مدت زمان مشخصی داشت. با توجه به برداشت های صحرایی انجام شده و با احتساب 10 درصد افت احتمالی ، تعداد بوته مجاز به بهره برداری 3110085 بوته برآورد شد. مقادیر کمی محصول استحصالی طی یک دوره برداشت چهار ساله 96440 کیلوگرم و ارزش ریالی درآمد ناخالص ، معادل 12657843320 ریال برآورد شد که چنانچه هزینه اجرایی معادل 6627342755 ریال از درآمد ناخالص کسر شود ، درآمد کل با محاسبه ارزش افزوده معادل 6030500565 ریال به دست خواهد آمد. این نشان می دهد که بهره برداری آنغوزه ، فعالیت اقتصادی سود آوری بوده و هر ساله ضمن ایجاد اشتغال زایی ، از ارزش صادراتی قابل توجهی نیز برخورداراست1.

گیاه آنغوزه بسته به شرایط اقلیمی محل رویش ، سال پنجم یا ششم و به گفتة بعضی از محققین پس از 6 تا 10 سال به گل می رود و سپس دوره رویشی آن خاتمه می یابد. در پنج سال اول منحصراً دارای تعدادی برگ واقع بر روی سطح زمین می باشد. تدریجاً از بین برگ های آن که عموماً ظاهری غبار آلود دارند ، ساقه ای راست ، تقریباً استوانه ای و گوشتدار خارج می شود که ارتفاعی م از 1تا 2 متر پیدا می کند. در انتهای ساقه های اصلی و فرعی گلهای زرد رنگ و مجتمع به صورت گل آذین چتر مركب پدیدار می شود. گلها هرمافرودیت هستند

 طریقه برداشت: برای برداشت این گیاه بعد از مدتی که گیاه به مقداری رشد کرد ساقه آن را از نصف به بالا خم کرده تا فقط ساقه آن رشد کند. بعد از این که ساقه به اندازه کافی رشد کرد آن را تیغ می زنند تا صمغ آن بیرون بیاید سپس آن را با پارچه نخی می پوشانند تا کثیف نشود و فردای آن روز صمغ جمع شده را جمع می کنند. گیاه انغوزه سالی 1 بار برداشت می شود و مدت برداشت حدود 1 ماه است. برداشت گیاه انغوزه فقط با داشتن مجوز است و برداشت غیر قانونی آن جرم محسوب می شود.

آنغوزا دارای اثر ضد تشنج، قاعده آور و ضد كرم است. در رفع بیماری های منشا عصبی، دستگاه تنفس، اسپاسم حنجره و دستگاه هضم، آسم و رفع یبوست افراد مسن به كار می رود. تركیبات گوگرد دار موجود در اسانس گیاه، از تولید چربی در بیماران با چربی خون بالا ممانعت می كند. هم چنین این گیاه در درمان سیه سرفه، لارنژیت و هیستری نیز به كار برده می شود. از نظر دفع كرم بر روی بعضی از انواع آن ها مانند كرمك و لومبرها اثر دارد؛ به علاوه در دفع كرم درvermineuse brohite دورو كبدی اثر قاطع ظاهر می سازد. از آنغوزه در دامپزشكی به عنوان دافع انگل های دام و در تهیه بعضی از فراورده های غذایی نیز استفاده می كنند.

 بومیان منطقه لارستان قبل از این که غنچه این گیاه به گل تبدیل شود آن را می چینند و با نمک آن را پخته و می خورند که واقعا خاصیت دارویی دارد و بومیان برای درمان معده درد و انگل از ان استفاده می کنند.

تركیبات شیمیایی آن: نوع مرغوب آنغوزه دارای 62 درصد رزین، 25 درصد صمغ، 3 تا 7 درصد اسانس، 1/28 درصد اسید فرولیك آزاد و به مقدار بسیار جزیی از وانیلین تشكیل شده است.

طریقه مصرف: روزی سه بار 3/0-1 گرم به صورت حب استفاده می شود.

خواص آنغوزه به طور خلاصه

1.برای کشتن کرم‌های داخل باغچه هنگام آبیاری مقداری آنغوزه را در پارچه‌ای گذاشته و داخل آب جلوی شیلنگ بگذارید.

.2 محرک نیروی جنسی است.

.3ادرارآور و ضد سوزش ادرار است.

.4برطرف کننده بلغم است.

.5هضم کننده غذا است.

.6درمان کننده رماتیسم و نقرس و سیاتیک است.

.7برای درد کمر و مفاصل مفید است.

.8درمان کننده امراض سینه از جمله آسم است.

.9دم کرده انجدان رومی تمیزکننده خون کبد است.

.10برای درمان تب‌ها سودمند است.

.11درمان کننده بواسیر

.12برای درمان ذات‌الریه، برونشیت و سرفه و سرماخوردگی به کار می‌رود.

.13خوردن انجدان باعث رفع سموم جانوران سمی می‌شود.

.14کاهش دهنده فشار خون

-1چکیده مقاله بررسی اقتصادی برداشت گونه آنغوزه در منطقه طبس،خسروی حسن*, مهرابی علی اكبر(1384)